Nieuws
Onderzoek naar natuur en zingeving: wat betekent dit voor bosbadgidsen?
In september verscheen in het tijdschrift Mindfulness een Nederlands onderzoek naar nature-based contemplation, uitgevoerd door de Universiteit Twente in samenwerking met de Universiteit van Valencia. De onderzoekers wilden weten of een korte natuurinterventie mensen kan helpen zich meer verbonden te voelen – met zichzelf, met anderen en met iets groters dan henzelf. Het ging nadrukkelijk om geestelijk en spiritueel welbevinden: verbinding, betekenis, bewustzijn.
Het onderzoek
Het onderzoek raakt aan ons werk als bosbadgidsen, maar onderzoekt iets anders. Waar bosbaden het lichaam als ingang gebruikt – via lopen, ruiken, voelen, luisteren – koos deze studie voor een meer mentale en contemplatieve benadering. Deelnemers kregen audio-instructies die vooral gericht waren op aandacht en reflectie, minder op lichamelijke ervaring.
De interventie
Deelnemers gingen twee weken lang tien keer dertig minuten de natuur in met een vaste audio-opname. Ze kregen vier stappen mee: gronden, kijken, focussen op één natuur-element en reflecteren op het eigen bewustzijn. Het doel was om te onderzoeken of deze korte, reflectieve sessies het spiritueel welbevinden konden versterken – dus niet ontspanning of fysieke effecten, maar juist de ervaring van verbondenheid en zingeving.
De uitkomsten in het kort
- De resultaten waren positief maar bescheiden. Direct na afloop voelden deelnemers zich iets meer verbonden en rustiger, maar dat effect verdween na enkele weken.
- De verbetering in emotioneel welbevinden – meer kalmte en tevredenheid – hield drie maanden stand. Ook verbondenheid met natuur en anderen nam toe, maar pas na ongeveer een maand.
- De onderzoekers noemen de interventie ‘acceptabel’ en veelbelovend, maar geven aan dat de instructies eenvoudiger mogen. Vooral het laatste deel, over ‘getuige-bewustzijn’, bleek te abstract.
Wat wij als gidsen herkennen
Voor bosbadgidsen is dit herkenbaar terrein. De vier stappen – aarden, observeren, focussen en reflecteren – lijken op onze structuur, maar de ervaring is totaal anders. Een bosbad duurt geen half uur, maar meestal drie uur. Er is tijd om te vertragen, om werkelijk te zakken in het landschap. De begeleiding gebeurt niet via audio, maar in verbinding met een levende gids die de groep draagt.
Onze aanpak is belichaamd: deelnemers ervaren via hun zintuigen wat er in en om hen gebeurt. We werken met uitnodigingen in plaats van opdrachten. We luisteren naar wat de plek zelf aanbiedt en ronden af met een cirkel van delen.
Wat er ontbreekt
- De interventie uit Twente was kort, individueel en vooral cognitief.
- De kracht van bosbaden ligt juist in duur, groep en lichaam.
- Waar de deelnemers in het onderzoek vooral nadachten over hun bewustzijn, ervaren mensen in een bosbad dat bewustzijn rechtstreeks via adem, geur, tast en aandacht.
- Ook het sociale element is wezenlijk. In een zorgvuldig opgebouwde groep ontstaat resonantie: de natuur wordt gedeeld, de stilte krijgt klank. Dat menselijke aspect ontbrak, terwijl juist dát sociaal en spiritueel welbevinden verdiept.
Waarom dit wél zo belangrijk is
Juist doordat dit onderzoek zo kaal is opgezet, laat het zien waar kansen liggen. Het toont dat er wetenschappelijke belangstelling groeit voor spiritualiteit en natuur, maar dat er nog weinig gebruik wordt gemaakt van onze kennis. De BBGN kan hier een brug slaan. We vertegenwoordigen honderden gidsen die dagelijks met uiteenlopende doelgroepen werken: ouderen, jongeren, mantelzorgers, mensen in herstel of burn-out. Die praktijk is een levend laboratorium. Daarin wordt voortdurend geoefend met aandacht, ritme en zintuiglijke waarneming – precies de ingrediënten waar de wetenschap nu naar zoekt.
Een bredere trend
Het onderzoek uit Twente staat niet op zichzelf. Wereldwijd groeit de wetenschappelijke belangstelling voor de invloed van natuur op geestelijk en spiritueel welbevinden. In landen als Canada, Spanje, Japan en Australië worden vergelijkbare experimenten uitgevoerd: korte natuurinterventies met meditatie, reflectie of mindfulness, vaak ondersteund door een app of opname.
Onderzoekers willen begrijpen waarom mensen zich in de natuur anders voelen – rustiger, opener, zinvoller. Ze zoeken naar verklaringen voor het herstelvermogen van natuur op het zenuwstelsel en de psyche, en naar manieren om dat te vertalen naar zorg, onderwijs of preventie.
De resultaten lijken telkens op elkaar: deelnemers voelen zich beter, maar het effect is tijdelijk en blijft oppervlakkig. De diepere, blijvende veranderingen – in houding, levensperspectief en verbondenheid – blijven grotendeels buiten beeld.
Het is helaas zonder onze betrokkenheid uitgevoerd.
Als bosbadgidsen niet alleen in de praktijk maar ook in de onderzoeksfase zouden mogen meedenken, zou dat volgens onze ervaring tot andere, en waarschijnlijk diepere resultaten kunnen leiden. Wij werken dagelijks met de gelaagdheid van natuurcontact – tijd, lichaam, zintuigen, ritme en herhaling – precies de elementen die in veel onderzoeksopzetten nu ontbreken.
De wetenschap ontdekt langzaam het terrein waarop bosbadgidsen al jaren werken.
Dat maakt deze internationale trend waardevol – niet omdat ze alles al weten, maar omdat ze nu vragen stellen die wij dagelijks in de praktijk onderzoeken.
Hoe vervolgonderzoek eruit kan zien
- Stel dat we het opnieuw mogen ontwerpen, mét gidsen aan tafel.
- Sessies van drie uur in plaats van dertig minuten
- Begeleiding door gecertificeerde gidsen
- Kleine groepen met begin- en eindcirkel
- Uitnodigingen die lichaam, zintuigen en verbeelding betrekken
- Ruimte voor weersinvloeden, seizoenen en eigen ritme
- Een sitspot-routine van een half uur als thuismodule
Wat we dan meten
We kunnen effecten concreter en gelaagder meten dan nu:
- MECS – betekenisvolle zintuiglijke betrokkenheid
- BPQ – bewustzijn van ademhaling en lichamelijke signalen
- RRS – afname van piekeren en mentale herhaling
- HRV – variatie tussen hartslagen als teken van ontspanning
- EMA – korte app-metingen over stemming en rust
Zo ontstaat een veel rijker beeld van wat er gebeurt in een bosbad: niet alleen hoe iemand zich voelt, maar ook wat er in lichaam en ritme verandert.
Wat we verwachten
- Langere sessies, zintuiglijke variatie en groepsondersteuning zullen waarschijnlijk sterkere en duurzamere effecten opleveren.
- Spiritueel welbevinden zal niet na een maand verdwijnen, maar juist groeien door herhaling. Ook sociaal welbevinden zal toenemen door de cirkel en het delen.
- En dankzij fysiologische metingen kunnen we eindelijk laten zien wat we in de praktijk allang zien: bosbaden kalmeert het zenuwstelsel en bevordert herstel.
De volgende stap
Als BBGN willen we vervolgonderzoek stimuleren waarin gidsen, onderzoekers en deelnemers samenwerken – niet achter een scherm, maar in het veld. Universiteiten als Twente, Wageningen of Utrecht zijn natuurlijke partners, maar de kennis ligt ook bij onszelf. We willen onderzoeken wat er gebeurt als mensen zich herhaaldelijk openen voor de natuur – in stilte, in aandacht, in verbinding met elkaar. Zo kunnen we laten zien dat bosbaden niet alleen ontspanning is, maar ook leren, helen en opnieuw deel worden van de levende wereld.
Meedoen?
Wie wil meedenken of meewerken aan vervolgonderzoek, kan zich melden bij het bestuur van de BBGN. Laten we samen zorgen dat toekomstig onderzoek niet alleen over bosbaden gaat, maar met bosbadgidsen.
Bron
Ruan, X., Kraiss, J., Tönis, K. J. M., Cebolla, A., Lenferink, L. I. M., Van Rompay, T. J. L., & Bohlmeijer, E. (2025).
Mindfulness Magazine Nature-Based Contemplation for Spiritual Well-Being: A Pilot Study Exploring Acceptability and Potential Benefits.
Onderzoek uitgevoerd aan de Universiteit Twente, afdeling Psychology, Health, and Technology, in samenwerking met de Universiteit van Valencia en het Department of Communication Science (UT).