Nieuws
De kracht van schimmels
Laatst was ik aanwezig bij het Groene Doeners Festival, georganiseerd door Opzoomer Mee. Opzoomer Mee is een Rotterdamse organisatie die buurtinitiatieven ondersteunt en mensen aanmoedigt om samen hun straat groener, gezelliger en leefbaarder te maken. Met het Groene Doeners Festival willen zij bewoners inspireren om zelf in actie te komen en om te laten zien dat duurzaamheid niet groot of ingewikkeld hoeft te zijn, maar juist begint bij kleine, lokale initiatieven.
Tijdens het festival volgde ik een paddenstoelen workshop van de Paddenstoelenbroeders.
De Paddenstoelenbroeders zijn een indoor verticale boerderij gevestigd in het hart van Rotterdam. Ze kweken eetbare paddenstoelen op koffiedik en andere reststromen, en laten zien hoe circulair en magisch het schimmelrijk is. Hun passie ligt in het kweken van de voedzame en geneeskrachtige lion’s mane, ook wel bekend als pruikzwam in het Nederlands.
Terwijl ze vertelden over de ondergrondse netwerken van mycelium en de rol van paddenstoelen in onze ecosystemen, groeide mijn fascinatie voor schimmels.
Ik heb vaak gelezen en gehoord over het schimmelnetwerk als een intelligent en verbonden systeem dat de aarde voedt. Dat schimmels hun ideale weersomstandigheden kunnen creëren en invloed hebben op fossiele vorming was een verrassende ontdekking.
Hoe schimmels de regen oproepen
Ergens hoog boven de kronen van het bos zweven miljoenen onzichtbare sporen van schimmels, losgelaten uit het ademende lichaam van de aarde.
Schimmelsporen worden door de wind hoog de atmosfeer in geblazen, waar ze een verrassende rol spelen in het weer. Sommige van deze sporen dragen namelijk eiwitten die water aantrekken en laten bevriezen. Wanneer de wind de sporen omhoog tilt, vormen er kleine ijskristallen om de sporen heen. Eerst ontstaat er één druppel, dan nog één, en langzaam ontstaat er een sluier van wolken aan de hemel die regen kunnen brengen.
Onderzoekers hebben sporen van schimmels gevonden in regen- en sneeuwmonsters overal ter wereld, van de Amazone tot de Alpen. Onderzoek laat ook zien dat bossen via hun schimmelnetwerken een lokale regenkringloop in stand houden:
schimmels verspreiden sporen in de lucht → wolkenvorming→ regen valt → vocht ondersteunt de groei van planten en schimmels
En zo begint de cyclus opnieuw: het bos roept de regen op en de regen voedt het bos. Vooral in tropische regenwouden is deze kringloop bijzonder sterk.
Schimmels en het einde van fossiele brandstofvorming
De invloed van schimmels reikt veel dieper dan het weer, tot in de geschiedenis van de planeet zelf. Iets anders dat ik leerde van de Paddenstoelenbroeders is hoe schimmels invloed hebben op fossiele brandstofvorming.
Tijdens het Carboon-tijdperk (360-300 miljoen jaar geleden) was de aarde bedekt met uitgestrekte moerassen vol gigantische bomen en planten. Toen deze planten stierven, hoopten hun resten zich op in zuurstofarme moerassen waar bijna niets ze kon afbreken. Daardoor werden de dikke lagen plantenresten samengeperst onder sediment, en zo ontstond steenkool.
Maar waarom kon dat toen en nu niet meer?
Rond het einde van het Carboon ontwikkelden sommige schimmels een nieuw enzym: lignineperoxidase. Lignine is het taaie, houtachtige bestanddeel van planten. Voorheen kon geen enkel organisme lignine goed afbreken. Witte-rotschimmels met dit nieuwe enzym konden dat wél. Ze begonnen hout volledig te verteren. Het gevolg: Houtresten gingen rotten in plaats van fossiliseren.
Wetenschappers zien dit als een cruciale evolutionaire innovatie die het wereldklimaat veranderde. Er was minder steenkoolvorming, meer CO₂ kwam terug in de atmosfeer via afbraak en de temperatuur, zuurstofniveau en biodiversiteit op aarde werden beïnvloed.
Twee fascinerende feitjes over schimmels! Ik kijk er naar uit om ze met mensen te delen tijdens een bosbad, bijvoorbeeld tijdens een schimmel-POP.
Farahnash Soekhlal